خـانه خـدایـاری ـ مـراغـه     

1. مـوقعیـت بنـا :

مراغه، خیابان اوحدی، كوچه هلاكوخان، بالاتر از مسجد شهدا، پشت گنبد كبود و برج مدور.

2. شـرح مختصـری از بنـا :

این بنا معروف به خانه خدایاری و قدمت آن حدود 70 سال است كه در بافت قدیمی مراغه واقع شده است.

3. مشخصـات فنـی بنـا :

این خانه شامل سه طبقه (زیرزمین، طبقه اول و همكف) و دارای پلانی مستطیل شكل می باشد. نما به صورت قرینه است و پوشش قسمت ورودی خانه به صورت كلیل آذری است. نما دارای تزئینات آجری بطوری كه آجركاری هر قاب بندی متفاوت می باشد. سقف خانه به صورت شیروانی و كف حیاط در قدیم سنگ فرش بود كه در حال حاضر موزائیك شده است. پوشش زیرزمین طاق گنبدی و خانه دارای ستونهای چوبی در داخل و پله های داخلی به صورت دوطرفه است.

4. نـوع مـالكیـت بنـا :

مالكیت بنا خصوصی است.

5. قـدمت بنـا :

خانه، بر طبق شواهد معماری موجود مربوط به اوایل دوره پهلوی (حدود 70 سال قبل) می باشد.

6. نـوع بهـره بـرداری و خصـوصیـات بـارز بنـا :

كاربری بنا مسكونی است .

از خصوصیات بارز خانه استفاده از قوسهای كلیل آذری و تزئینات زیبا و رنگی (بخصوص رنگ فیروزه ای) در آجركاری نما می باشد.

7. تـزئینـات بكـار رفتـه :

- قاب بندی نما، آجركاری متنوع و استفاده از آجرهای رنگی.

- ستونهای چوبی داخل بنا.

8. تـوضیحـات ضـروری و اختصـاصی بنـا :

در تزئینات نمای خانه از آجرهای رنگی استفاده شده است.

منبع : سازمان میراث فرهنگی/http://farabiasl.com

خانه فخر واعظی- مراغه     

مـوقعیـت بنـا :

مراغه، خیابان خواجه نصیر، كوی میرحبیب آقا

شـرح مختصـری از بنـا :

 این بنا معروف به خانه فخر واعظی و قدمت آن حدود 80 سال است كه در بافت قدیمی مراغه واقع شده است. در حوالی این خانه مساجد قدیمی ضریر و طاق قرار گرفته است.

مشخصـات فنـی بنـا :

 این خانه شامل دو طبقه (زیرزمین و همكف) و دارای پلانی مستطیل شكل و قرینه می باشد. پوشش زیرزمین طاق آجری و دارای سه ورودی با پنج پله اختلاف سطح از كف حیاط شامل سه اتاق می باشد و طبقه همكف نیز با پنج پله اختلاف سطح نسبت به حیاط دارای دو ورودی، دو راهرو، یك طنبی سه دری در آكس پلان، دو اتاق جانبی، سرویسهای بهداشتی، آشپزخانه و انباری است و در انتهای یكی از ورودی ها راه پله دسترسی به اتاق بهار خواب در طبقه اول قرار دارد.

تقارن نمای ساختمان به علت وجود اتاق بهارخواب در طبقه اول مخدوش شده است. پوشش سقف خانه شیروانی و نمای بنا آجری با پنجره های چوبی است و كف حیاط آجر فرش می باشد.

نـوع مـالكیـت بنـا :

 مالكیت بنا خصوصی است.

قـدمت بنـا :

 خانه، بر طبق شواهد معماری موجود مربوط به دوره پهلوی اول (حدود 80 سال قبل) می باشد.

نـوع بهـره بـرداری و خصـوصیـات بـارز بنـا :

كاربری بنا مسكونی است.

تـزئینـات بكـار رفتـه :

 آجركاری متنوع، قاب بندی های آجری، دربهای چوبی و سنتوری های بالای پنجره ها

اقـدامـات انجـام شـده :

 عملیات مرمتی خاصی بر روی این بنا انجام نگرفته است و فقط تعمیرات جزئی در آن انجام شده است.

اقـدامـات انجـام گـرفته در گـذشته بـر روی بنـا :

تعریض خیابان میرحبیب آقا باعث تغییراتی در دو ورودی حیاط گشته است. تعویض درب قدیمی اتاق طبقه اول با یك درب معمولی.

منبع:سازمان میراث فرهنگی/http://farabiasl.com

خانه اشرف الملوک نبئی وند مراغه

1- موقعیت فعلی اثر:

مراغه – خیابان خواجه نصیر- روبروی مخابرات و مسجد شیخ بابا- کوچه خان

2- تاریخچه و وجه تسمیه اثر:

این خانه که به خانه حیدرانلو معروف است مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی می باشد و در بافت قدیمی مراغه قرار دارد. مسجد تاریخی شیخ بابا در نزدیکی این بنا قرار گرفته است.

3- ویژگی اثر:

از ویژگی بارز بنا ستونهای زیبای نمای اصلی این خانه می باشد.

4- مشخصات بنا (تزئینات، نوع مصالح، ابعاد و اندازه ) :

این بنا شامل 2 طبقه بعلاوه زیرزمین است پلان به صورت مستطیل می باشد و همچنین قرینه است.

نما دارای ازاره سنگی و پنجره های چوبی است. این خانه دارای ستونهای زیبایی است که پای ستون آنها سنگی است پشت بام بنا شیروانی است.

ظاهرا اسماعیل خان ضیاءالممالک از حاکمان مراغه بوده و محله خان واقع در خیابان خواجه نصیر روبروی مخابرات به دلیل وجود این خانه و سکونت اسماعیل خان در آن به محله خان شهرت یافته است.

هم اکنون طبقه همکف این ساختمان به حسینیه امام حسن مجتبی (ع) وقف گشته است و کاربری مذهبی دارد.

دستخط محمد علی شاه قاجار برای اسماعیل خان ضیالممالک بانی خانه تاریخی نبئی وند:

نظر به مراتب استعداد و قابلیت حاج اسمعیل خان ضیاء دیوان که در پیشگاه حضور آفتاب ظهور همایون شاهنشاهی مشهود افتاد، و مستوجب بذل توجه مخصوص، بصدور این دستخط انجم نقط مبارک و تصویب جناب اشرف صدر اعظم مشارالیه را به لقب ضیاءالممالک مفتخر و سرافراز وبین المثال الاقران، قرین نهایت افتخار و امتیاز فرمودیم که با کمال دلگرمی مشغول جان نثاری باشد.تهران 1326 (ه.ق) یعنی 122 سال قبل

حمام های تاریخی مراغه

حمام چهار سوق

1- موقعیت طبیعی :

مراغه از شهرهای قدیمی استان آذربایجان شرقی است که از دو ناحیه کوهستانی و جلگه ای تشکیل یافته و در شرق دریاچه ارومیه بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته و از شمال به شهر تبریز و ارتفاعات کوههای سهند و از سمت شرق به شهرستان هشترود و رشته کوههای شرقی و از جنوب به شهرستان میاندوآب و جلگه دریاچه ارومیه و از غرب به خود دریاچه ارومیه محدود می گردد.

ارتفاع تقریبی آن از سطح دریا 1485 متر است. رودخانه صوفی چای از وسط شهر می گذرد.

هوای معتدل متمایل به سرد و نسبتا" مرطوب داشته که هوای قسمتهای جلگه ای آن گرم و نواحی کوهستانی سردسیر است.

2- موقعیت بنا :

حمام چهارسوق در بخش مرکزی شهر مراغه در داخل بافت تاریخی فرهنگی شهر مراغه در میان بازار قرار گرفته و دور تا دور این حمام را مغازه های داخلی بافت احاطه کرده است. ورودی این حمام از میدان کوچکی که در مقابل آن قرار دارد مسیر است.

3- شرح مختصری در مورد بنا :

از قدیمیترین حمامهای شهر مراغه حمام چهار سوق می باشد که از معدود حمامهای قدیمی باقیمانده در این شهر می باشد.

4- مشخصات فنی بنا :

این بنا با پلانی تقریبا" متقارن در سربینه و گرمخانه دارای هشتی ورودی زیبایی است که با 10 پله به سربینه منتهی می شد. از تاسیسات جانبی این حمام میتوان از آب انبارها – تون – انبار نگهداری چوب نام برد.

عمده مصالح این بنا در دیوارها بصورت تفسیلی و در طاق ها و گنبدهای آن از آجر استفاده شده است.

5- نوع مالکیت بنا :

مالکیت حمام در اختیار اداره اوقاف شهرستان مراغه می باشد .

6- قدمت بنا :

قاجاریه

7- تزئینات بکار رفته و نوع آن :

اندود آهک به صورت رسمی بندی در هشتی ورودی بنا و کاربندی در پای گنبدها و کاربندی پای گنبد گرمخانه از جمله تزئینات این حمام می باشد.

حمام خواجه نصیر    

1- موقعیت فعلی اثر:

این بنا در داخل بافت قدیم مراغه، خیابان شهید بهشتی، میدان تره بار، روبروی سرای خواجه ملکم و به فاصله کمی از مسجد ملامعزالدین قرار دارد.

2- تاریخچه و وجه تسمیه اثر:

این حمام به اسم خواجه نصیر طوسی ساخته شده است، و به فاصله نزدیکی از مسجد ملا معزالدین قرار گرفته است برخی به اشتباه این حمام را مربوط به دوره ایلخانی می دانند ولی با توجه به فرم ساخت و شواهد معماری مربوط به دوره صفوی می باشد.

3- ویژگی اثر:

حمام خواجه نصیر مراغه مانند اکثر حمام های منطقه در زیرزمین (به دلیل جلوگیری از پرت حرارت) ساخته شده و طاقهای گنبدی و قوسهای متعددی دارد. مصالح آن عمدتا" آجر و سنگ به همراه ملات آهک و بعضا"ساروج است که در این اواخر با توسعه و پیشرفت بهداشت، خزینه تبدیل به دوش و نمره شده و دیوارها با کاشی پوشش داده شده اند.

ورودی به حمام توسط یک هشتی کوچک امکان پذیر است و سربینه دارای چهار ستون که یکی از آنها توسط دیواری به جرز اصلی حمام متصل شده است. در محل میان در، گرمخانه نسبت به محور اصلی سربینه 24 درجه تغییر جهت داده است. بخش مردانه این حمام موجود ولی متاسفانه بخش زنانه آن تبدیل به مغازه شده است.

این بنا از جمله حمام های با وسعت زیاد و دوقلو (زنانه – مردانه) و با تزئینات و کاربندی های زیبا می باشد و به دلیل قرار گرفتن در بافت قدیم و در جوار بازار مراغه، درزمان آبادانی اش روزانه پذیرای مراجعه کنندگان بسیاری بوده است.

روزنامه همشهری یكشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۸۳ - - ضمیمه شماره ۳۴۵۳ صفحه چهارم

موزه تماشایی آبگینه ها و سفالینه های مراغه

شهرستان مراغه با آثار و ابنیه تاریخی با قدمت قبل و بعد از دوره اسلا می یكی از ۱۰ شهرمهم دارای بافت آثار تاریخی در كشور به شمار می رود. بنا بر اطلا عات موجود در مراغه حدود ۲۰۰ اثر تاریخی پابرجا و تپه باستانی متعلق به دوران مختلف تاریخ از جمله دوره های ایلخانی، سلجوقی، معبد مهری و دوره اوراتویی است كه در كشور كاملا ً یگانه و منحصر به فرد است. شهر مراغه از معدود شهرهایی است كه دارای سابقه پایتختی بوده اما آثار تاریخی و هویت تاریخی فرهنگی آن در كشور شناخته شده نیست. موزه ایلخانی، مقبره اوحدی مراغه ای، معبد مهری، رصدخانه و گنبدهای سرخ، غفاریه، كبود و برج مدور، حسینیه غفاریه حمام های قدیم سنگ قبرها و مسجدهای تاریخی از آثار ارزشمند در این شهرستان است. كلیسای سورب هوانس، قبرستان آقالا ر، مسجد طاق بالا ، چهل غار كهجوق ساخت دست انسان، مسجد شیخ بابا، ملا رستم، پل های تاریخی، یخچال باستانی مرادیان همه از آثار تاریخی این منطقه است. قلعه های باستانی چلا ن، قیزلا ر، گویجه قلعه، و دیورزم از قلعه های مهم تاریخی قبل از میلا د در شهرستان مراغه است كه همگی در فهرست آثار ملی ثبت شده است. هر چند پرداختن به همه آثار تاریخی مراغه به صورت مجموعه غیرممكن و یا دشوار است اما معرفی گوشه ای از این آثار می تواند اهمیت این منطقه تاریخی را نمایان كند. مسجد ملا معزالدین از مسجدهای پیش از دوران صفویه است كه به دست شیخ معزالدین مراغه ای از علما و بزرگان مراغه ساخته شده و افزون بر مسجد دارای مدرسه دینی نیز است. مجموعه سنگ قبرها در مراغه یكی از ده ها اثر با ارزش تاریخی به جای مانده از دوران پیش و بعد از اسلا م است كه تاریخ خاموش و مدفون را حكایت می كند. سنگ قبور مراغه شامل سنگ هایی به شكل گهواره ای، ساده و تندیسی است كه منقش به خطوط فارسی، عربی و خطوط عربی با لهجه تركی است كه دارای سبك های حجاری و معماری متفاوت است. معبد مهری شهرستان مراغه با قدمت دوره اشكانی و ساسانی برای پرستش خورشید و برگزاری آیین مهرپرستی در جنوب روستای ورجوی این شهرستان به صورت زیرزمینی و صخره ای بنا شده است. موزه ایلخانی مراغه به عنوان موزه تخصصی دوره ایلخانی در كشور شناخته شده و با توجه به داده های تاریخی و فرهنگی این موزه همواره مورد توجه محققان و پژوهشگران داخلی و خارجی است. این موزه دارای پنج بخش كتابت، مفرغینه ها، آبگینه ها، سفالینه ها و سكه ها است كه در دید همگان قرار دارد. برج ها و گنبدهای باقی مانده از تمدن قبل از دوره اسلا می و بعد از آن ، شهر مراغه را امروزه به مكانی ویژه برای جذب گردشگران داخلی و خارجی مبدل كرده است. گنبد كبود در قسمت جنوب شرقی مراغه در بافت مركزی شهر واقع است كه به صورت بنایی ۱۰ گوش ساخته شده و به گنبد هولا كو شهرت دارد. این گنبد دارای حاشیه بندی، قطاربندی و دندانه كاری های زیبایی است كه در قسمت گلوی گنبد و قسمت زیرین آن به آیات قرآن مزین شده و دارای آرایه های مركب در آجر سفال و كاشی فیروزه ای است. گنبد سرخ ، كهن ترین گنبد باقی مانده در مراغه است كه در سال ۵۴۲ هجری قمری در دوره سلجوقیان در دو طبقه ساخته شده و قاعده آن مربع است. این گنبد از نظر ساخت و نوع آرایه ها موجب الهام در ساخت برج های دیگر بوده و بنای آن مجموعه ای از آرایه های معماری دوره سلجوقی است. برج مدور در كنار برج گنبد كبود از دیگر برج های مراغه است كه در بافت مركزی شهر ساخته شده و دارای پلا نی مدور شامل دو طبقه سردابه و نمازگاه است.

توضیح مختصری در باره مراغه

 مراغه یكی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران و دومین شهر بزرگ استان آذربایجانشرقی میباشد كه در كنار رودخانه زیبای صافی و در مشرق دریاچه ارومیه و بر دامنه جنوبی كوه سهند قرار گرفته است. این شهر با ۲۵۰۰۰۰ نفر جمعیت و ۲۵ کیلومتر مربع مساحت، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر استان آذربایجان شرقی پس از کلان‌شهر تبریز است. واژهٔ مراغه پس از فتح ایران توسط اعراب رایج شده و پیش از ورود اسلام این شهر با نام‌هایی همچون «افرازه‌رود»، «افرازروح»، «افراه‌روز» و «افرازهارود» شناخته می‌شده که بعدها به «ماراوا»، «ماراغا» و «مراغه» تغییر یافته‌است. و بر همین اساس قدمت شهر مراغه به دوره ماد بر می‌گردد. شهر مراغه در طول سده‌های گذشته، همواره به‌عنوان یکی از آبادترین و پرجمعیت‌ترین شهرهای آذربایجان و ایران شناخته می‌شده و پادشاهان توجه ویژه‌ای نسبت به این شهر داشته‌اند.
واژه‌ای که امروزه بر این شهر اطلاق می‌شود، تغییریافتهٔ واژهٔ ترکی «ماراآغا» به‌معنای جایگاه بزرگان است. موقعیت منطقه‌ای مراغه طوری است كه از شمال به شهر تبریز ارتفاعات كوههای سهند و از شرق به شهرستان هشترود و از سمت مغرب به دریاچه ارومیه و از جنوب به شهرستان میاندوآب محدود است فاصله مراغه – تبریز از طریق جاده آ سفالته ۱۳۰کیلومتر است اختلاف ساعت این شهر با تهران۲۱دقیقه و ۳۰ثانیه است. این شهرعلاوه بر جاده آسفالته از طریق خط آهن به تبریز و تهران و از طریق خطوط هوایی به تهران متصل می‌شود. بطور كلی مراغه از دو ناحیه كوهستانی و جلگه‌ای تشكیل یافته واز لحاظ آب و  هوا معتدل (متمایل به سردی) و نسبتا مرطوب است. بیشینهٔ دمای این شهر در تابستان‌ها حدود ۳۵ درجهٔ سانتی‌گراد بالای صفر و کمینهٔ آن در زمستان‌ها حدود 20 درجه سانتی‌گراد زیر صفر است؛ همچنین میزان بارش سالانه در مراغه حدود ۳۳۰ میلی‌متر است. به‌جهت قرارگرفتن این شهر در دامنهٔ جنوبی سهند، رودخانه‌هایی نظیر صوفی‌چای و مردق‌چای که از این کوهستان سرچشمه می‌گیرند، از داخل مراغه عبور کرده و در رونق و آبادانی شهر تأثیر به‌سزایی داشته‌اند. مراغه یكی از مراكز مهم تهیه و صدور خشكبار محسوب می شود. و از چشمه‌های معدنی معروف اطراف شهر مراغه می‌توان به شورسو، گشایش، ایستی‌بلاغ، قره‌ پالچیق و ساری‌سو اشاره كرد. و از جملهٔ آثار تاریخی و جای‌های دیدنی مراغه می‌توان به آرامگاه اوحدی مراغه‌ای، برج مدور، پل خانقاه، پل قلعهٔ دختر، پل مردق، رصدخانهٔ مراغه، غار کبوتر، غارهای رصدخانه، کلیسای مراغه، گنبد سرخ، گنبد غفاریه، گنبد کبود، مسجد شجاع‌الدوله، مسجد شیخ ابا، مسجد شیخ تاج، مسجد ضریر، مسجد طاق، مسجد ملارستم، مسجد ملامعزالدین، معبد مهر، مقبرهٔ آقالار و موزهٔ ایلخانان وصدها مورد دیگر اشاره کرد . اوج شهرت نام مراغه به عهد هلاكوخان می‌رسد. در دوره هلاكوخان و در زمانی كه مراغه به عنوان پایتخت برگزیده شده بود با تقاضا و تشویق دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیر الدین طوسی معتبرترین مركز علمی جهان یعنی رصدخانه مراغه در یكی از تپه‌های شمال غربی مراغه احداث گردید كه قبل از ویرانی یكی از بزرگترین مراكز پژوهشی و نجومی زمان خود در جهان بود. و هم اكنون گنبدی بلند جهت پوشش بقایای برج مركزی رصد خانه بر روی آن احداث گردیده كه به عنوان نمایشگاه، از آلات و وسایل نجومی آن دوره نیز در آن استفاده خواهد شد . ازسوغات مراغه میتوان صابون سجوق باسلوق عسل وخشکبار آن رانام برد. پس از حملات عرب‌ها گروهی از مردم مراغه در حدود هزار سال پیش از آن شهر کوچیده و به منطقه رودبار الموت رفتند. این کوچندگان امروز نیز به نام مراغی‌ها نامیده می‌شوند و در ۷-۸ روستای رودبار الموت سکونت دارند و به زبان مراغی سخن می‌گویند. آن‌ها زبان اصلی مادی مراغه آذربایجان را حفظ کرده‌اند و امروز نیز به زبان ایرانی آذری سخن می‌گویند. حمدالله مستوفی، دین مراغی‌های الموت را آیین مزدکی نامیده‌است.وی زبان مردم خود شهر مراغه را «پهلوی متغیر» نامیده که منظور همان زبان آذری است.

انواع گونه های انگور وباغداری در مراغه

انگور کشمش بیدانه سفید
انگور کشمش سفید یکی از بهترین نوع از انگورهای ورجوی است و قسمت عمده باغات ورجوی فقط مختص این نوع انگور می باشد. از این انگور محصولی به نام سبزه به دست می آید که علاوه بر مصرف داخلی به میزان زیاد به سایر کشورها صادر می گردد.